Memur Maaş Zamları İle İlgili Merak Edilen Sorulara Cevaplar

3 Ocak 2022 tarihinde açıklanan enflasyon rakamları memur ve emeklilere ne kadar zam geleceğini netleştirdi. Ancak kabine toplantısı sonrasında sabah hesaplanan maaşlar tepe taklak oldu. Çünkü Erdoğan memur ve memur emeklilerine verilecek zam oranını % 30,5 olarak açıkladı. Tam rakamlar netleşti derken ve hesaplamaları % 30,5'e göre yaparken Anadolu Ajansı zam oranını % 30,95 olarak duyurdu ve bu orana göre hesaplanan maaşları da verdi. Elbette işin doğrusunu Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıklayacağı mali ve sosyal haklara ilişkin genelge ile öğreneceğiz. Bu çerçevede 15 soru ve cevapla konuyu açıklamaya çalışacağız.

1- 2022 yılında memurlara verilecek zam ne kadar oldu?

Görevdeki memurlar ocak-temmuz ve temmuz-aralık olmak üzere senede iki kere maaşlarını zamlı alıyor. Zam oranları ise toplu sözleşmeye göre önceden belirleniyor. Üzerine, geçmiş 6 aylık enflasyondan kaynaklı bir fark oluşursa, bu fark maaş zammına yansıyor. Enflasyon farkının oranı da toplu sözleşmede yer alıyor. 2022-2023'teki mali ve sosyal hakları belirleyen 6. Dönem Toplu Sözleşme görüşmeleri bu yılın ağustos ayında sonuçlandı. Buna göre de memurlar maaşlarını 2022'nin ilk altı ayında yüzde 5 zamlı alacaklar. 2021'in ikinci altı alında gerçekleşecek enflasyonun yüzde 3 oranını geçmesi halinde ise aradaki fark memur ve emeklilerinin zamlarına eklenecek. TÜİK, 2021'in enflasyon rakamını yüzde 36.08 olarak açıkladı ve enflasyon toplu sözleşmede belirtilen yüzde 3'ü geçtiği için memurlar için yüzde 22.47'lik enflasyon farkı oluştu. Toplu sözleşmedeki yüzde 5'lik zamla birlikte enflasyon farkına ilaveten verilen yüzde 2,5 da eklenince memurların 2022'nin ocak ayında alacağı zam yüzde 30.95 oldu.

2- Emekli olacak memurlara ödenecek yol tazminatı ne kadar oldu?

375 sayılı KHK'nın 1/D maddesinde, yukarıdaki kapsama girenlere, 13.558 gösterge rakamının aylık katsayı rakamı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutar tazminat olarak ödenmesi öngörülmüştür.

Ödenecek bu tutardan sadece damga vergisi kesintisi yapılmaktadır.

2022 yılı Ocak-Haziran döneminde emekli olanlara ödenecek yolluk tutarı;

13.558 x 0,2354441715

= 3.192,15 TL - 24,22 TL

Damga Vergisi

Net ödenecek miktar= 3.167,93 TL

3- Ek zam Cumhurbaşkanlığı Kararı ile verilebilir mi?

Cumhurbaşkanı Erdoğan, toplu sözleşme ile 01.01.2022'den geçerli olacak yüzde 5'lik zammın üzerine yüzde 2.5'luk daha ek zam yapılacağını açıkladı. Böylece sözleşmedeki yüzde 5'lik zam oranı yüzde 2.5'luk ek zamla birlikte % 7,5 oldu.

Enflasyon farkından oluşan yüzde 22.47'lik zam eklenince memurların yeni yıl zam oranı yüzde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapılan açıklamaya göre yüzde 30,5 oldu. Ancak Anadolu Ajansı zam oranını % 30,95 olarak açıkladı. Biz yüzde 30,95 oranını esas alarak hesaplamalarımızı yaptık.

Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan yüzde 2,5 ilave zam oranı için 657 sayılı Kanun'un 154'üncü maddesi gereğince kanuni düzenleme yapılması gerekmektedir. Nitekim kanun teklifi Meclis'e sunuldu.

4- Ek zamdan memur emeklileri de yararlanacak mı?

Memurlara yapılan zam oranları emeklilere de doğrudan yansımaktadır. Çünkü memur emeklilerinin maaşları için esas alınan maaş katsayısı ve taban aylık katsayısı doğrudan memur emeklilerinin maaşlarını etkilemektedir. Bu nedenle memurlar için öngörülen 30,95 oranındaki zam memur emeklilerine de aynı oranda yansıyacak. Ancak asgari ücret kadar tutarın vergi matrahından indirilmesi sadece memurlara ilave maaş olarak yansıyacaktır.

5- SSK, Bağ-Kur ve Tarım-Bağ-Kur emeklilerinin zammı ne kadar olacak?

SSK, Bağ-Kur ve Tarım Bağ-Kur tarım emeklileri de ocak ve temmuz olmak üzere senede iki kere ve bir önceki 6 aylık dönemde gerçekleşen, TÜİK tarafından açıklanan enflasyon oranına göre maaşlarını zamlı alıyor. TÜİK, 2021'in son 6 aylık enflasyon rakamını yüzde 25.47 olarak açıkladı. Buna göre emekliler de yeni senede maaşlarını yüzde 25.47 zamlı alacak.

6- Emeklilere yönelik başka hangi düzenleme yapılacak?

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın kabine toplantısı sonrası yaptığı açıklama ile en düşük emekli aylığı 2.500 liraya yükseltiliyor.

7- En düşük emekli aylığı 2.500 TL mi olacak daha fazla alanlar da var mı?

Emekli aylıklarının belli bir tutarın altına düşmemesi için getirilen zorunlu alt sınır aylık tutarı bulunmaktadır. 5434 sayılı Kanun'a göre bağlanacak emekli aylığının alt sınırı 14. derece'nin 2. kademesi üzerinden 30 fiili hizmet yılı için hesaplanan emekli aylığıdır. 2022 yılının birinci yarısındaki alt sınır aylık tutarı 4.289,35 TL'dir. 5510 sayılı Kanun'a tabi olanlar içinse alt sınır aylık tutarı farklı düzenlenmiştir.

Buna göre kanunun 55'inci maddesinde bütün sigortalılar için düzenlenen alt sınır aylık memurlar için de geçerlidir. Ayrıca, emekli aylıkları 5510 sayılı Kanun'un ek 19'uncu maddesine göre 1.500 TL'den az olamamaktadır. Ancak Cumhurbaşkanı tarafından yapılan açıklamaya göre 5510 sayılı Kanun'un ek 19'uncu maddesine göre ödenen 1.500 TL tutarı Ocak ayından itibaren 2.500 TL'ye çıkarılacaktır. Bunun için kanuni değişikliğe ihtiyaç bulunduğu için kanun teklifi Meclis'e sunulmuştur.

8- En düşük emekli aylığından dul ve yetimler nasıl yararlanacaklardır?

Kanuni düzenleme yapıldıktan sonra Ocak ayından itibaren en düşük emekli aylığı 2.500 liraya yükselecektir. Bu tutar emeklinin dul ve yetimlerine yararlandıkları oranda yansıyacaktır. Yani 2500 TL'nin altında emekli maaşı alan bir emeklinin Ocak ayında 2500 TL'ye yükseltilen emekli maaşının vefat halinde geride bir dul ve 1 yetimi kalmışsa;

2500 x % 50= 1.250 TL dula,

2500 x % 25= 625 TL de yetime ödenecektir.

9- Cumhurbaşkanı emekli maaşı ne kadar oldu?

Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, eski Başbakanlar, bakanlar ve milletvekillerine ödenen maaşlar kamuoyuna oldukça abartılı bir şekilde yansıtılmakta ve bu maaşlar üzerinde çok fazla spekülasyon yapılmaktadır. Bu nedenle konu oldukça hassas bir öneme sahiptir.

5510 sayılı Kanun'un 43'üncü maddesinde; Cumhurbaşkanı, TBMM Başkanı, Başbakan, bakanlar ve milletvekillerine emekli maaşının nasıl bağlanacağı detaylı bir şekilde izah edilmiştir. Buna göre bağlanacak emekli maaşı hesabı şu şekilde yapılmakta:

2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu'na göre Cumhurbaşkanı'na verilecek yıllık ödenek 1.209.000 TL'dir. Bu rakama göre 2022 yılı için belirlenen Cumhurbaşkanı aylık ödeneği:

1.209.000 ÷ 12 = 100.750 TL'dir.

Ayrıca, bu verilere göre Cumhurbaşkanı'nın emekli aylığı: 100.750 x % 40 = 40.300 TL'dir. 2021 yılına göre % 14,4886 oranında bir artış yapıldığı görülmektedir. Elbette Cumhurbaşkanlarına yapılan ödemeler hiçbir şekilde gündeme dahi gelememesi gerekirken maalesef muhalefet adeta bu maaşlar üzerinde tepinmektedir.

10- Cumhurbaşkanı ödeneği başka kimlerin emekli maaşlarını etkiliyor?

TBMM Başkanı ve eski Başbakanların emekli aylığı ise Cumhurbaşkanı emekli aylığının % 75'idir. Buna göre 2022 yılında TBMM Başkanı ve Başbakan'a ödenecek emekli aylığı:

40.300 x % 75 = 30.225TL'dir. Milletvekili emekli maaşı ise; Cumhurbaşkanı'nın emekli aylığının % 45'idir. Bu tutar ise

40.300 x % 45 = 18.135 TL'dir.

Bunların emekli maaşları yıllık olarak Cumhurbaşkanı ödeneğine göre belirlendiği için maaş katsayısındaki artışlar nedeniyle emekli maaşlarında artış olmamaktadır. Dolayısıyla bunların emekli maaşları yıl başında ne kadar ise yıl sonunda da aynıdır.

11- Yüzde 30,95 oranındaki memur maaş zammı Cumhurbaşkanı ve vekil maaşlarını etkiler mi?

Cumhurbaşkanı'nın aldığı maaş ve emekli maaşı, maaş katsayısındaki artışlardan etkilenmemektedir. Yani Cumhurbaşkanı dahil bakanların ve milletvekillerinin emekli maaşları yılda bir defa belirlenmekte ve maaş katsayısındaki artışlardan etkilenmemektedir. Bunların emekli maaşları yıllık olarak Cumhurbaşkanı ödeneğine göre belirlendiği için maaş katsayısındaki artışlar nedeniyle bunların emekli maaşlarında artış olmamaktadır.

12- Yüzde 30,95 oranındaki memur maaş zammı Milletvekili maaşını etkiler mi?

Milletvekilleri ve bakan maaşları Türkiye Büyük Millet Meclisi Üyelerinin Ödenek, Yolluk ve Emekliliklerine Dair Kanun hükümleri çerçevesinde belirlenmektedir.

Bu kanunun birinci maddesinde; "Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin aylık ödeneklerinin tutarı, en yüksek devlet memurunun almakta olduğu miktardır. En yüksek devlet memuruna ödenenlerden gelir vergisine tabi olmayanlar bu kanuna göre de gelir vergisine tabi tutulmaz. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerine bu madde uyarınca hesaplanacak aylık ödenek tutarının yarısı yolluk olarak ödenir. Bu yolluklar herhangi bir suretle haczedilemez. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri en yüksek devlet memurunun almakta olduğu mali ve sosyal haklardan yararlanırlar" hükmüne yer verilmiştir.

En Yüksek Devlet Memuru ifadesi Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için kullanılmaktadır. Dolayısıyla milletvekili ve bakanların maaşlarının kıstas alındığı maaş Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı'na ödenen maaştır.

Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için ödenecek maaş tutarı ise mülga 3056 sayılı kanunda düzenlenmiştir. Mülga 3056 sayılı Kanun'un Sözleşmeli Personel başlıklı 35'inci maddesinde: "Başbakanlık merkez teşkilatında, müsteşar kadrolarına atananlar atandıkları kadrolarda sözleşmeli olarak da, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve diğer kanunların sözleşmeli personel çalıştırılması hakkındaki hükümlerine bağlı olmaksızın çalıştırılabilir. Bu şekilde istihdam edilen müsteşara 56.400 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık ücret ödenir. Ocak, Nisan, Haziran, Temmuz, Ekim ve Aralık aylarında birer aylık ücreti tutarında ikramiye verilir. Yapılacak diğer ödemeler ile bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Bakanlar Kurulu'nca tespit edilir" hükmüne yer verilmiştir.

Diğer yandan, Bakanlar Kurulu Kararı ile Başbakanlık'ta Çalıştırılacak Sözleşmeli Personel Hakkında Hizmet Sözleşmesi Esaslarında da Başbakanlık Müsteşarı'na sözleşme ücretine ilaveten hangi ödemelerin yapılacağı belirlenmiş olup, bunlar arasında özel hizmet tazminatı, makam tazminatının yarısı ve fazla çalışma ücreti yer almaktadır.

703 sayılı KHK ile yapılan düzenlemeye göre ile Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı'na yapılacak ödemeler için, Başbakanlık Müsteşarı'na yapılan ödemelere ilişkin mülga hükümlere atıf yapılmıştır. Dolayısı ile en yüksek devlet memuru aylığı tutar olarak değişmemiş oldu. Bu nedenle maaş katsayısındaki artışlar bakan ve milletvekili maaşını da arttırmaktadır. Buna göre bakan ve milletvekillerine İdari İşler Başkanı'na yapılan aylık ödemelerin 1,5 katı tutarında ödeme yapılmaktadır. Ancak, bakanların maaşı milletvekillerinden biraz daha fazladır. Buna göre Ocak ayında İdari İşler Başkanı'nın net maaşı 32.280 TL olup milletvekillerinin maaşı ise bunun 1,5 katı olan 48.420 TL olacaktır.

13- Bakan maaşları milletvekili maaşlarından ne kadar fazladır?

3055 sayılı Cumhurbaşkanı Yardımcıları ve Bakanların Ödenek ve Yollukları İle Temsil Ödenekleri Hakkında Kanun'un birinci maddesinde Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara, 5000 gösterge rakamının memur aylıklarına uygulanan katsayı ile çarpımı sonucu bulunan miktarda temsil ödeneği verileceği ifade edilmiştir. Buna göre, milletvekili maaşlarına ilave olarak 5.000 gösterge rakamının maaş katsayısı ile çarpımından oluşan tutarda bakan ödeneği ilave edildiğinde bakan maaşı ortaya çıkmaktadır. Yani bakanlara ödenen maaş milletvekillerine ödenen maaştan 1.177,22 TL daha fazladır.

14- 5510 sayılı Kanun'a tabi milletvekillerinin daha düşük ücret aldıkları doğru mudur?

15.10.2008 tarihinden sonra göreve başlayan bakan ve milletvekilleri 5510 sayılı Kanun'a tabi olacakları için 5434 sayılı Kanun'a tabi olan bakan ve milletvekillerinden daha az ücret alırlar. Bunun sebebi ise emekli kesintilerinin daha fazla olmasıdır. Ancak emekli olunca her ikisi de aynı emekli maaşını alacaklardır. Yani milletvekilleri emekli maaşında 5510 veya 5434 ayrımı yoktur.

15- En yüksek devlet memuru aylığı nedir, nasıl hesaplanır ve Ocak'ta ne kadar oldu?

Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı için En Yüksek Devlet Memuru ifadesi kullanılmaktadır. Buna ödenen gösterge ve ek gösterge tutarı olan 1500+8000 rakamı toplamının memur maaş katsayısı ile çarpımından oluşan tutara ise En Yüksek Devlet Memuru Aylığı ifadesi kullanılmaktadır.

Buna göre, 2022 yılı Ocak sonrası En Yüksek Devlet Memuru Aylığı

= 9500 x 0,2354441715

= 2.236,71 TL'dir.

Ahmet ÜNLÜ

Yenişafak Gazetesi