Ek Gösterge Düzenlemesinde En Kazançlı Olan Meslekler

  Cumhurbaşkanımız 2018 yılında seçim beyannamesini açıkladığı toplantıda yaptığı konuşmada; öğretmen, polis, din görevlisi, hemşire ve diğer idarecilerin ek göstergelerinin 3600'e çıkarılacağını vadetti. 6. Dönem Toplu Sözleşme ile ek gösterge çalışmalarının 2022 yılında sonuçlandırılacağı konusunda mutabakata varıldı. Öğretmenler için verilen söz 7354 sayılı Kanunla Ocak 2023 tarihinden geçeli olacak şekilde yerine geldi. Toplu sözleşme hükmü uyarınca Memursen Konfederasyonu ve hizmet kollarında yetkili sendikalar ile ilk toplantı 16 Şubat'ta ikinci toplantı ise 16 Mart'ta gerçekleştirildi. 10 Mayıs'ta yapılması planlanan üçüncü toplantı ise gerçekleşmedi. İkinci toplantı sonrasında Memursen Konfederasyonu ve hizmet kollarında yetkili sendikalar ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığında toplantılar yapılarak ek gösterge talepleri yazılı olarak alındı. Taleplerini yazılı ve sözlü olarak ifade eden Konfederasyon ve Sendikaların kamuoyuna açıklanan nihai çalışmaya müdahil olmadıkları, sonuçlanan çalışmadan Cumhurbaşkanımızın açıklamalarıyla haberdar oldukları anlaşılıyor.

Ek Gösterge Nedir?

Kısaca ek gösterge memur aylık unsurlarından biri olup, görevdeyken alınan aylıktan ziyade emekli aylığına etkisi yönüyle önemi büyüktür. Bugün Yardımcı Hizmetler Sınıfı dışındaki tüm memurlar belirli derecelere yükseldiğinde bir şekilde ek göstergeden yararlanabilmektedir. Ek göstergeler unvan, hizmet sınıfı ve dereceler bazında belirlenmiş olup, haliyle hiyerarşideki yer yükseldikçe ek gösterge de artmaktadır.

Devlet memurlarının yararlanacağı ek göstergeler 657 sayılı Kanuna ekli I ve II sayılı cetvellerde yer almaktadır. Bu cetvellerde en yüksek ek gösterge rakamı 8000 olarak belirlenmiştir. Halihazırda yürürlükte bulunan 657 sayılı Kanuna ekli I ve II sayılı ek gösterge cetvelleri 527 sayılı KHK ile Kanuna eklenen cetveller olup, unvan bazında yapılan değişiklikler ile halen uygulanmaktadır.

657 sayılı Kanun dışındaki personelden hakim ve savcıların ek göstergeleri 2802 sayılı Kanunda, akademik personelin ek göstergeleri 2914 sayılı Kanunda, askeri personelin ek göstergeleri 926 sayılı Kanunda, Cumharbaşkanlığı ve TBMM'de görevli personelin ek göstergeleri ise 375 sayılı KHK'de düzenlenmiştir.

1 Ekim 2008 Öncesinde Sandık İştirakçisi Olanlar Nasıl Etkilenecek?

Halihazırda emekli olan kamu görevlileri ile gelecek 15 yıl içerisinde emekli olabilecek kamu görevlilerinin emeklilik hakları 5434 sayılı Kanun ile belirlenmiştir. 5434 sayılı Kanun kamu görevlilerine memuriyet hayatı boyunca elde ettikleri en yüksek unvan ve ek gösterge üzerinden emekli olma hakkı sağladığından bu kesim ek gösterge artışından doğrudan etkilenecek, halen emekli olanlar ile gelecekte emekli olacaklar yükseltilen ek gösterge üzerinden aylıklarını alacaklardır.

1 Ekim 2008 Sonrasında Atananlar Nasıl Etkilenecek?

İlk defa Ekim 2008 sonrasında 5510 sayılı Kanunun 4. maddesinin birici fıkrasının (c) bendi kapsamında kamu görevine atananların emeklilik hakları 5510 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Yeni sistemde emekli aylığı tutarının belirlenmesinde memuriyete başlama tarihinden emekli olana kadar geçen süreç içinde kesilen primler esas alınmakta, bu primler süreç içerisinde güncelleme katsayıları ile güncellenmekte, ortalama prime esas kazançlar hesaplanmakta, bu kazançlara aylık bağlama oranları uygulanarak emekli aylığı hesap edilmektedir. Bağlanacak emekli aylığı tutarı memuriyet hayatı boyunca ödenen primlere bağlıdır. Yani ne kadar ekmek, o kadar köfte. 2008 öncesi atananlar gibi en yüksek unvan/ek gösterge üzerinden emekli olma imkanı bulunmamaktadır. Yüksek ek göstergeli kadrolarda ne kadar uzun süre kalınırsa ortalama kazançlar ve buna bağlı olarak emekli aylıkları o kadar yüksek olacaktır.
Ek göstergelerdeki artış bu kesimde artış sonrası dönem için primlere yansıyacak, emekli aylıklarında 2008 öncesi gruba göre daha sınırlı bir etki oluşturacaktır.

Emekli İkramiyeleri Nasıl Etkilenecek?

Emekli ikramiyelerinin hesabında 2008 öncesi ve sonrası atananlar bakımından fark bulunmuyor. Emekli ikramiyesinin hesabına esas alınan ödeme unsurları her iki kesim için de aynı olduğundan ek gösterge artışı ikramiyelere doğrudan yansıyacak.

Emeklilik Tazminatı Oranları Değişiyor mu?

Emeklilik tazminat oranları ek göstergeye bağlı olarak en yüksek Devlet memuru aylığına (9500xKatsayı) uygulanacak olan oranlardır. Emekli aylığı ve ikramiyesini etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Ek gösterge rakamına bağlı olarak yüzde 55 ila yüzde 255 arasında değişen oranlarda uygulanmaktadır. Ek gösterge artışı bu oranlarda bir değişikliği tetiklediği takdirde emekli aylığında katlamalı bir artışa yol açacaktır. Bu oranlar 2200, 3600, 4800, 6400, 7600 ve 8400 ek göstergeye ulaşıldığında değişim göstermektedir.

Bir örnekle açıklayacak olursak, ek göstergenin 3000'den 3600'e yükselmesi 30 yıl üzerinden emekli olan bir memurun aylığını1.234 TL, emekli ikramiyesini ise 44.500 TL artırmaktadır. Bu artışın;

-113 TL'si 600 puan artıştan

-1.073 TL'si tazminat yansıtma oranının %85 den %145'e yükselmesinden,

-48 TL'si ise ek ödeme artışından kaynaklanmaktadır.

Sadece tazminat yansıtma oranı değişmeksizin sadece 600 puanlık artış 118 TL gibi bir etki doğuracaktır. Görünüşte eşit miktarda bir ek gösterge artışı olmasına rağmen emekli aylığına yansımaları arasında on katı aşkın bir fark oluşmaktadır.

Gerek Cumhurbaşkanımızın açıklamaları gerekse Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanımızın açıklamalarından tazminat yansıtma oranlarının değişmeyeceği anlaşılmaktadır.

3000 ek gösterge için %85 ile %145 arasında bir oran belirlense bu durum ek göstergesi 3000 olarak belirleneceği açıklanan il müdür yardımcısı, ilçe müdürü ve şube müdürleri lehine hakkaniyetli bir düzenleme olacaktır.

8000 Olan Ek Göstergeler de 600 Puan Artacak mı?

Kamuoyuna yapılan açıklamalarda ek göstergelerin her kademede 600 puan artırılacağı ifade edilmiştir. Bu durumun 8000 ek gösterge için de geçerli olması halinde yeni ek gösterge 8600'e yükselecektir. Bu durum sadece 8000 ek göstergeli kamu görevlilerini değil tüm memurları ve emeklileri de dolaylı olarak etkilecektir.

8000 ek göstergenin bir özelliği en yüksek Devlet memuru ek göstergesi olmasıdır. Özel hizmet tazminatı ve ek ödeme tutarları ile yukarıda açıklanan emeklilik tazminat tutarları en yüksek Devlet memuru aylığına uygulanan yüzdelik oranlar yoluyla belirlenmektedir. En yüksek Devlet memuru aylığı belirlenirken 1500 gösterge rakamı ile 8000 ek gösterge rakamı toplamı (9500) aylık katsayı ile çarpılmaktadır. Ek göstergenin 8600' e yükselmesi halinde en yüksek Devlet memuru aylığı da 9500 yerine 10100 rakamı ile aylık katsayının çarpımı sonucu bulunacak tutar olacaktır. Yani tazminat ve ek ödeme oranlarının uygulanacağı tutar 2.236 TL'den 2.377 TL'ye yükselecek, böylelikle memur ve emeklilerin aylıklarına dolaylı yoldan bir artış daha sağlanacaktır.

En Kazançlı Gruplar Hangileri?

Ek gösterge düzenlemesinde en kazançlı kesim ek göstergesi 3000'den 3600'e yükseltilen kesimdir. Öğretmen, din görevlisi, sağlık personeli ve polisler yanında;

- Teknik hizmetler sınıfında örneğin ekonomist, istatistikçi, kimyager, fizikçi, matematikçi, jeolog, arkeologlar ve teknik eğitim fakültesi mezunları,

- Sağlık hizmetleri sınıfında yükseköğrenim görmüş sağlık personeli (Bu grupta 2200'den 3600'e yükselenler bile olacak),

- Avukatlar,

- Din hizmetleri sınıfında dini olmayan yükseköğrenim mezunları, (Bu grupta da 2200'den 3600'e yükselenler olacak),

- Yükseköğrenim mezunu çarşı ve mahalle bekçileri,

- 657 sayılı Kanuna ekli II sayılı Cetvelde sayılan 3000 ek göstergeli personel,

- İlk defa ek göstergeye hak kazanması bakımından yardımcı hizmetler sınıfına dahil memurlar,

600 Puan İlave Artış Nasıl Uygulanacak?

600 puanlık ilave artışın 657 sayılı Kanuna ekli I sayılı Cetvelte hizmet sınıfı, unvan ve derece baz alınarak belirlenen rakamlarda artış yapılması suretiyle uygulanacağını tahmin ediyoruz. Sadece 1. derece için değil tüm derecelerde artış yapılacaktır. Ancak 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu ile öğretmen ek göstergelerinde yapılan düzenlemede her derece için 600 puan artışa gidilmemiş, farklı dereceler için 350 puan ile 800 puan arasında artışlar yapılmıştır. Hangi derecede kaç puan artış yapılacağını görmek için kanun teklifinin ortaya çıkması gerekecektir.

Diğer taraftan ek göstergeleri 657 sayılı Kanun dışında 2914 sayılı Kanun, 2802 sayılı Kanun, 926 sayılı Kanun ve 375 sayılı KHK ile belirlenen kamu görevlilerinin ek göstergelerinde ilgili mevzuatında değişiklik yapılmak suretiyle artış yapılabilecektir.

Müşavir, 1. Dereceli Uzman ve Kariyer Ek Göstergeden Yararlananların Durumu Ne Olacak?

657 sayılı Kanunun 43/B maddesine göre müşavir ve 1. dereceden uzman unvanlı kadrolara atananlar ile özel kanununda yapılan atıf sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığında görevli başkanlık müftüsü ve başkanlık vaizleri bu görevlere atanmadan önce aldıkları yüksek ek göstergelerden yararlanmaya devam etmektedir. Söz konusu unvanlarda görevli personelin önceki kadrolarına bağlı olarak hak etmiş oldukları ek göstergelerde yapılacak artıştan yararlanacaklarını değerlendirmekteyiz.

Aynı şekilde hizmet sınıfı değişenlerden değişiklik öncesindeki kariyerlerinin ek göstergelerinden yararlanan memurların da kariyer görevlerindeki ek gösterge artışından yararlanacaklarını düşünüyoruz. Örneğin öğretmen kadrosundan GİH sınıfında müdür kadrosuna atanan ve müdür unvanıyla 3000 ek göstergeden yararlanan personelin ek göstergesi öğretmen ek göstergesindeki artışa bağlı olarak 1. derecede 3600'e yükselecektir.

Benzer bir durum 5434 sayılı Kanunun mülga ek 67. maddesi kapsamında kesenek ve karşılık farkları aylıklarından kesilmek suretiyle emeklilik hakları bakımından daha önceki yüksek ek göstergelerinden yararlanmaya devam eden personel için de söz konusudur. Bu durumdakilerin önceki kadrolarına ait ek göstergelerde yapılacak artıştan yararlanmaları gerektiğini değerlendirmekteyiz.

Ancak farklı uygulamalara yol açılmaması ve uygulama birliği sağlanması bakımından tereddüt içeren hususların yoruma bırakılmaksızın kanun teklifinde açıklığa kavuşturulması daha uygun olacaktır.

Sonuç ve Değerlendirme

En son1994 yılında yapılmış genel bir ek gösterge düzenlemesinden sonra konuya yeniden kapsamlı bir şekilde el atılmış olması yerinde bir karar olmuştur. Çalışmanın dört unvanla sınırlı olmayıp tüm kamu görevlilerine kapsaması da hakkaniyet bakımından gerekliydi. Öğretmen, sağlık personeli, polis ve bekçiler ile din görevlileri kamu görevlilerinin önemli bir oranını teşkil etmektedir. Bu kesimlerin 3600 ek göstergeye kavuşması emekli aylığı ve ikramiyelerinde hatırı sayılır bir artış sağlayacaktır.

Ancak ek gösterge çalışmasının her kesimi memnun etmeyeceğini, yeni talepleri beraberinde getireceğini de belirtmemiz gerekir. Örneğin taşradaki kariyer uzmanlar, GİH sınıfında 4 yıllık fakülte mezunu memurlar ile bunlardan görevde yükselme sınavı ile şef ve müdür yardımcısı olanlar, gümrük muhafaza memuru, orman muhafaza memuru gibi kolluk görevi ifa edenler, zabıt katibi antrenör, sportif eğitim uzmanı, iş ve meslek danışmanı, gümrük muayene memuru gibi görev yaptığı kurumların meslek personeli niteliğindeki personeli ister istemez kendilerini, yaptıkları görevleri 3600 alanlarla kıyaslayacak hayal kırıklığı ve küskünlük yaşayacaktır.

Tazminat yansıtma oranlarında değişiklik yapılmamasının da çalışmanın eksik bir yönü olduğunu değerlediriyoruz. 3600'e kadar olan kademelerde 10'ar puanlık artış yapılması, 3000 ek gösterge için bir oran belirlenmesi daha uygun olurdu.

Ek göstergelere ilişkin çalışmalar ancak TBMM'de yasalaştıktan sonra kesinleşecektir. TBMM sürecinde sosyal tarafların görüşlerinin dikkate alınması, tespit edilen eksikliklerin giderilmesi, memnuniyet düzeyinin yükseltilmesi uygun olacaktır.